EVALUATION OF FABA BEAN GENOTYPES FOR MULTIPLE-RESISTANCE TO CHOCOLATE SPOT, ASCOCHYTA BLIGHT, AND BROOMRAPES IN SOUTHERN TIGRAY, ETHIOPIA

Abstract

Chocolate spot (Botrytis fabae Sardiña), ascochyta blight (Ascochyta fabae f.sp. Fabae Speg) and Orobanche crenata Forsk cause severe faba bean yield reductions in northern Ethiopia. This study was conducted to investigate the effect of co-infections by the biotic agents on faba bean yield and yield components and identify genotypes with multiple-resistance. Twenty faba bean genotypes selected from screening nurseries were evaluated using Randomized Complete Block Design (RCBD) with four replications. Genotypes varied significantly (P<0.00) in seed and aboveground biomass yield, harvest index, number of pods and seeds per plant, number and dry biomass weight of O. crenata attached to faba bean plants, AUDPC and percent severity index (PSI) of chocolate spot and ascochyta blight diseases. Genotypes Sel-251, Sel-146 and Sel-151 were resistant to all three biotic agents and had significantly higher seed yield than the rest of the genotypes. Sel-798 was identified as tolerant to O. crenata. Seed yield had negative moderate correlation with PSI of ascochyta blight (r = -0.61, P<0.001) and chocolate spot (r = -0.53, P<0.001) and O. crenata (r = -0.56, P<0.001). The severity of infections by all three biotic agents had significant moderate relation with harvest index, but none with the vegetative dry matter. Paired T-test between relative weight of the combined sink and harvest index revealed that the relative weight of the combined sink was significantly higher than the harvest index (T value = 10.56; P<0.00). Genotypes with multiple-resistance against all three biotic agents could be considered for varietal development and as resistance gene sources.

Word count = 250

ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ፣ ቸኮሌት ስፖት (Botrytis fabae Sardiña)ን፣ ኣስኮካይታ ብላይት (Ascochyta fabae f.sp. Fabae Speg) ዝተብሃሉን ዓይነታት ሕማምን ፅግዕተኛ ፃህያይ ኦሮባንኬ (Orobanche crenata Forsk)ን ከቢድ ምንካይ ምህርቲ ዓልቋይ/ዓብዪ ዓተር የስዕቡ። ኣብ ምህርቲ ዓልቋይ ክበፅሕ ዝኽእል ፅልዋ ሓባራዊ ረኽሲ እዞም ሰለስተ ህይወታዊያን ባእታታት ንምድህሳስን ነዞም ህይወታዊያን ባእታታት ዝፃወሩ ዓሌታት ዓልቋይ ንምልላይን እዩ እዚ መፅናዕቲ ተኻዪዱ። ካብ መመዪ መደብ (screening nursery) ዝተመርፁን ኣብ ከይዲ ምርምር ካብዝነበሩን ዓሌታት ዓልቋይ፣ ብድማር ዕስራ ዓሌታት፣ ብኣገባብ ራንዶማይዝድ ኮምፕሊት ብሎክ ዲዛይን (RCBD) ኣብ ማእከል ምርምር ሕርሻ ኣላማጣ ተገምጊሞም። እዞም ዓሌታት ብምህርቲ ፍረን ባዮማስ ልዕሊ መሬትን፣ ብንፅረት ምህርቲ /harvest index/ ፣ ብብዝሒ ለቖታ ፍረን/ pod/ ብዝሒ ሓደ ተኽሊ ዝሓዞ ፍረ፣ ቁፅርን ደረቕ ባዮማስ ክብደትን ኦሮባንኬ፣ AUDPC ን ምኢታዊ ስልሒት ፅንኩርነት ሕማማት ቸኮሌት ስፖትን ኣስኮካይታን (PSI) ብስታስቲካዊ መምዘኒ ኣዝዮም ተፈላሊዮም (P<0.00) ፡፡ ዓሌታት Sel-251፣ Sel-146ን Sel-151ን ንሰለስቲኦም ህይወታዊን ባእታታት ዝተፃወሩ እንትኾኑ፣ ብምህርቲ ፍረ ዓልቋይ ካብኩሎም ዝለዓለ ፀብለልታ ነይርዎም። ዓሌት Sel-798 ንጥቕዓት ኦሮባንኬ ተፃዊሩ። ምህርቲ ዘርኢ ዓልቋይ ምስ ምኢታዊ ስልሒት ፅንኩርነት ሕማም /PSI/ ኣስኮካይታ (r = -0.61, P<0.001)ን ቸኮሌት ስፖትን (r = -0.53, P<0.001) ከምኡ’ውን ኦሮባንኬ ኣሉታዊ ማእኸላይ ተዛምዶ (r = -0.56, P<0.001) ነይርዎ። ፅንኩርነት ረኽሲ ብሰለስቲኦም ህይወታዊያን ኣካላት ምስ ንፅረት ምህርት ርኡይ ማእከላይ ዝምድና ነይርዎ፡ ምስቲ ተኽላዊ ደረቕ ኣካል /vegetative dry matter/ ግን ኣይነበሮን። ኣብ መንጎ ኣንፃራዊ ክብደት ጥቕሉል ሓላቢ /combined sink/ ን ንፅረት ምህርትን ዝተገብረ ፅምዳዊ ምዘና /Paired T-test/ ኣንፃራዊ ክብደት ናይቲ ጥቕሉል ሓላቢ ካብቲ ንፅረት ምህርቲ ብኣግባቡ ዝለዓለ ምዃኑ ኣረጋጊፁ (T value = 10.56; P<0.00)። እቶም ኣብዚ መፅናዕቲ ዝተለለዩን ንሰለስቲኦም ህይወታዊያን ባእታታት ዝለዓለ ዓቕሚ ምፅዋር ዘለዎም ዓሌታት፡ ፍልፍል ሕማም ተፃዋራይ ጂንን መማዕበሊ ተፃወርቲ ዓሌታትን ከገልግሉ ይኽእሉ እዮም።

በዝሒ ቃላት 250

ቸኮሌት ስፖት (Botrytis fabae Sardiña)፣ ኣስኮካይታ (Ascochyta fabae f.sp. Fabae Speg) እንዲሁም ኦሮባንኬ ክሪናታ (Orobanche crenata Forsk) የተባለ ጥገኛ ኣረም በሰሜን ኢትዮጵያ የባቄላ ምርት መቀነስ ምክንያት ሆነው ቆይተዋል፡፡ ይህ ጥናት የተካሄደው ሶስቱም በሽታ ኣምጪ ሂወታዊያን አካላት በጋራ የሚያስከትሉት የምርት መቀነስ ለመገምገምና እነዚህን ሂወታዊያን ኣካላት መቋቋም የሚችሉ የባቄላ ዝርያዎችን ለይቶ ለማውጣት ነው፡፡ ከዝርያዎች መምረጫ መደብ /screening nursery/ የተመረጡና በጥናት ላይ ከነበሩ የባቄላ ዝርያዎች የተመረጡ 24 የባቄላ ዝርያዎች ራንዶማይዝድ ኮምፕሊት ብሎክ ዲዛይን (RCBD) በመጠቀም በአላማጣ ምርምር ማእከል ተገምግመዋል፡፡ ዝርያዎች በባቄላ ፍሬ ምርትና በባዮማስ ምርት እንዲሁም በንፅረ ምርታማነት /harvest index/፣ በዘር ከረጢት / pod/ ብዛትና በከረጢት የሚኖር የዘር ብዛት፣ የኦሮባንኬ ብዛትና ደረቅ ክብደት፣ በቸኮሌት ስፖትና ኣስኮካይታ ብላይት AUDPC ና PSI ስታትስቲካዊ (P<0.00) ልዩነት ነበራቸው፡፡ Sel-251፣ Sel-146 እና Sel-151 የተባሉት የባቄላ ዝርያዎች ሶስቱንም የበሽታ ኣምጪ ኣካላት የመቋቋም ዓቅም ሲኖራቸው፣ በባቄላ ፍሬ ምርትም ከተቀሩት ዝርያዎች የተሻሉ ነበሩ፡፡ Sel-798 ኦሮባንኬ ክሪናታን የሚቋቋም ዝርያ ነው፣፣ የባቄላ ዘር ምርታማነት ከኣስኮካይታ PSI (r = -0.61, P<0.001) ከቸኮሌት ስፖት (r = -0.53, P<0.001) እንዲሁም ከኦሮባንኬ ክሪናታ (r = -0.56, P<0.001) ጋር መካከለኛ ኣሉታዊ መተሳሰር ነበረው። በሶስቱም ኣካላት የደረሰው የጥቃት መጠን ከንፅረ ምርታማነት /harvest index/ ጋር መካከለኛ ኣሉታዊ ተዛምዶ ነበረው፡፡ ከባቄላ ደረቅ አካላዊ ምርት /vegetative dry matter/ ግን ተዛምዶ ኣልነበረውም። በኣንጻራዊ ውሁድ ኣላቢ /combined sink/ ና በንፅረ ምርታማነት የተደረገው የጥንድ ቲ-ቴስት Paired T-test ውድድር የኣንጻራዊው ውሁድ ኣላቢ ከንፅረ ምርታማነት በሚገባ ከፍ ያለ መሆኑን (T value = 10.56; P<0.00)፡፡ በዚህ ጥናት የተለዩት ሶስቱንም ሀይወታዊያን በሽታ ኣምጪ ኣካላት መቋቋም የሚችሉ የባቄላ ዝርያዎች፣ በቀጣይ ለሚደረጉ የዝርያ መረጣና ለተባይ ተቋቋሚ ዘረመል ፍለጋ ግብኣት ሊሆኑ የሚችሉ ናቸው፡፡

የቃላት ብዛት 245